ये चोंटे भी ना, गज़ब की होती हैं

2 ઓગસ્ટ, ૨૦૧૭ ના સવારમાં નાસ્તો કરતી વખતે મને આવેલ વિચાર. વિચાર હિન્દીમાં આવેલ એટલે હિન્દીમાં લખ્યો છે.

ये चोंटे भी ना, गज़ब की होती हैं. बचपन की हो, तो बड़े हो कर हँसा जाती हैं और बड़प्पन की हो तो ज़िन्दगी भर रुला जाती हैं. 

- यशपालसिंह जडेजा

તું ફરી પાછો આવ્યો, એ મને ગમ્યું

ઘણાં દિવસો પછી આજે ફરી વરસાદ વરસ્યો અને મને તરત નીચેની પંક્તિઓ સ્ફૂરી.

તું ફરી પાછો આવ્યો, એ મને ગમ્યું.
મનમુકીને વરસ્યો, એ મને ગમ્યું.

રેઈનકોટ અને છત્રી અભેરાઈ પર મુક્યા પછી,
આજે તું મને પલાળી ગયો, એ મને ગમ્યું.

વાદળોય ગરજ્યા અને મોરલાય ટહુક્યા,
પણ આજ તું ધરતી ઠારી ગયો, એ મને ગમ્યું.

હે ઈશ્વર! ક્યાંક કોઈની દુઆ સાંભળી,
તું આજ પીગળી ગયો, એ મને ગમ્યું.

તું ફરી પાછો આવ્યો! એ મને ગમ્યું.
ગાજવીજ સાથે આવ્યો, એ મને ગમ્યું.

- યશપાલસિંહ જાડેજા

अब मैं राशन की कतारों में नज़र आता हूँ - खलील धनतेजवी

अब मैं राशन की कतारों में नज़र आता हूँ
अपने खेतों से बिछड़ने की सजा पाता हूँ

इतनी महंगाई की बाज़ार से कुछ लाता हूँ
अपने बच्चों में उसे बाँट के शर्माता हूँ

अपनी नींदों का लहूं पोंछने की कोशिश में
जागते-जागते थक जाता हूं, सो जाता हूं

कोई चादर समझ के खींच न ले फिर से “खलील”
मैं कफ़न ओढ़ के फूटपाथ पे सो जाता हूँ

खलील धनतेजवी

ખલીલ સાહેબની આ રચના જગજીત સિંહ ના સ્વરમાં સંભાળવા જેવી છે. આ રચના આજના ભોગવાદી અને ખેડૂતોને પાયમાલ કરી નાખનારા સમાજને એક તમાચા સમાન છે. 

 

 

ધનતેજવી સાહેબની ગઝલો જ્યારથી વાંચી છે ત્યારથી મને ગમી છે. અને નસીબજોગે આ વખત ના અમદવાદ નેશનલ બૂક ફેર (તા. ૧-૭ મેં ૨૦૧૭) માં એમને મળવાનું થયું અને એમની સાથે સેલ્ફી લેવાનો પણ અવસર મળ્યો. સાથે સાથે આ વખતના નેશનલ બૂક ફેર માં જલન માતરી સાહેબ, રાજેન્દ્ર શુક્લ સાહેબ, રઘુવીર ચૌધરી સાહેબ અને પત્રકાર દિપક સોલીયાને પણ મળવાનું થયું. 

ખલીલ ધનતેજવી સાહેબ સાથે

રાજેન્દ્ર શુક્લ સાહેબ સાથે

જલન માતરી સાહેબ સાથે

દીપક સોલીયા સાહેબ સાથે

પુરુષ સમોવડી બનવું એ સ્ત્રીસશક્તીકરણ નથી

આજકાલના કહેવાતા સ્ત્રીસશક્તીકરણ નો હું સખત વિરોધી છું. આવા સ્ત્રીસશક્તીકરણની જરૂર જ નથી. સ્ત્રી સશક્ત જ છે. નમાલા લોકોએ (એમાં "કહેવાતી સશક્ત સ્ત્રીઓ" પણ આવી ગઈ) જ સ્ત્રીઓ ને નીચી દેખાડી ને એમને સશક્તિકરણ ની જરૂર છે એવો "હાઉ" ઉભો કર્યો છે. સ્ત્રી ખુદ એક શક્તિ છે. અને શક્તિ ને સશક્તિકરણની જરૂર ના હોઈ સાહેબ.

મોડર્ન કપડા પહેરવા કે "પુરુષ સમોવડી" બનવું એ સ્ત્રીસશક્તીકરણ નથી. સ્ત્રી સ્ત્રી છે અને પુરુષ પુરુષ છે. બંનેને ભગવાને અલગ બનાવ્યા છે અને એમને અલગ રેહવા દેવામાં જ આપણે કુદરતને ન્યાય આપી શકીએ. ઘરનું કામ-કાજ છોડીને દેખાડો કરવા નોકરી કરવા જવું અથવા તો હોઉસ-વાઈફ કહેવડાવવામાં શરમ અનુભવવી એ અસંખ્ય સ્ત્રીઓનું સ્ત્રીજાત માટેનું અપમાન છે.

શું એક માં કે પત્નીની જવાબદારીને તમે નાની સમજો છો? હું તો એમ કહું છું કે આ જવાબદારી તો એક પ્રધાનમંત્રી કરતા પણ મોટી જવાબદારી છે.

બાળકોને સંસ્કાર આપવા એ પુરુષના હાથની વાત જ નથી. એ એક માં જ આપી શકે. અને એ કામ એક મલ્ટીનેશનલ કંપની ના મેનેજીંગ ડીરેક્ટર કરતા પણ અઘરું કામ છે.

કામ-કાજ પરથી થાકી-હારી ને જયારે પુરુષ ઘરે આવે ત્યારે એક માં કે પત્ની કે બહેન જ એને સંભાળી શકે, સાચવી શકે અને હિંમત આપી શકે. એ કામ સહેલું પણ નથી અને નાનું પણ જરાય નથી. ફક્ત એ બહાર સમાજમાં દેખાતું નથી એટલે આ બધી ઉપાધિઓ શરું થઇ છે.

કહેવાનું ફક્ત એટલું જ કે સ્ત્રીઓ ખુબ શક્તિશાળી હતી, છે અને રહેવાની. જરૂર છે માત્ર એક અલગ અભિગમની અને આવનારી પેઢીમાં સંસ્કાર રેડવાની, સ્ત્રીઓને એમની અસલ જવાબદારીઓ સમજાવવાની અને એ જવાબદારીઓને માન આપવાની.

મોડર્ન થવું કે નોકરી કરવી એ ખરાબ નથી પણ જો પોતાની જવાબદારીઓ પ્રત્યે અણગમો રાખી કે ફક્ત "ટાઈમપાસ" કરવા સ્ત્રી મટીને "પુરુષ સમોવડી" બનવું એ આવનારી પેઢીની પત્તર ખાંડવા સિવાય બીજું કશું જ નથી. કારણ કે આવનારી પેઢીમાં સંસ્કારોનું સિંચન એ ફક્ત ને ફક્ત સ્ત્રીની જવાબદારી જ નહિ પણ અધિકાર છે.

સ્ત્રીઓને જો સાચે જ સશક્ત બનાવવી હોઈ તો એમને યોગ્ય બાળઉછેર, બાળવિકાસ અને સ્વયં-વિકાસ વિષે શીખવો. એમની સાચી મુસીબતોને સમજી એના ઉકેલ માટે પ્રયાસ કરો. નોકરી મેળવવા કે પુરુષને હરાવવા કે પુરુષ-સમોવડી કરવા એમને ભણાવવાની નથી પણ એ સ્વયં પોતાનો, પોતાના સમાજનો અને પરીવારનો વિકાસ કરી શકે એના માટે એને ભણાવવાની છે.  

અને હા છેલ્લે, સ્ત્રીઓ ધારે તો કોઈની તાકાત નથી કે કોઈ એમનું શોષણ કરી શકે. આ તાકાત એક સ્ત્રીમાં જ છે.
  
- યશપાલસિંહ જાડેજા